.
.
.
.

 

 

Hymenogaster thwaitesii Berk. & Broome 1846

Poz. Syst. Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Basidiomycota, Fungi

Grupa owocników
Gleba owocników
Grupa owocników

 

CECHY MAKROSKOPOWE

Dojrzałe owocniki

 

Owocniki o średnicy 1,0-2,0 cm. Najczęściej regularnie kuliste lub owalne, czasem guzowate lub cylindrycznie wydłużone. Powierzchnia owocnika gładka, matowa, czasem sprawiająca wrażenie delikatnie zamszowatej. Za młodu biało-szara, potem szaro-żółta, w fazie pełnej dojrzałości żółto-brązowa. Zawsze z licznymi ciemniejszymi plamami. Perydium grube, bardzo długo trwałe, na przekroju wyraźnie żółtawo-brązowe. Gleba o budowie komorowej. Komory hymenialne na przekroju drobne, owalne, wydłużone, o labiryntowatym przebiegu. U podstawy owocnika zawsze tworzy się niewielka, ciemno zabarwiona kolumella o nieregularnych kształtach. Gleba w owocnikach niedojrzałych kremowo-biała, potem, bladożółtawa do intensywnie żółtej. W pełnym stadium dojrzałości żółto-brązowa do czarno-brązowej. Warstwa tramy hymenialnej oddzielającej komory szarawa, długo odróżnialna od koloru gleby. Konsystencja dojrzałego owocnika sprężysta, zwarta. Smak nieznaczny, wodnisty. Zapach charakterystyczny, choć niezbyt intensywny, przywodzący na myśl muł, szlam, bagno.

CECHY MIKROSKOPOWE

Zarodniki H.thwaitesii

 

Perydium 150-350 μm, zmienne w zależności od stopnia dojrzałości. Za młodu plektenchymatyczne, zbudowane z hialinowych strzępek 4-8 μm. W późniejszym okresie strzępki rozdymają się do postaci niewielkich owalnych komórek, by w fazie pełnej dojrzałości utworzyć struktury pseudoparenchymatyczne zbudowane z owalnych lub kulistych komórek 10-25 μm. Suprapellis o grubości 30-70 μm niezmienne przez cały cykl rozwojowy owocnika. Zbudowane z grubościennych strzępek o średnicy 5-12 μm, zabarwionych na żółto-brązowo, a później brązowo-czarno. Przebieg strzępek równoległy do powierzchni owocnika ale miejscami skośny lub nawet prostopadły. Trama perydialna i hymenialna zbudowane z cienkościennych, septowanych, hialinowych strzępek o grubości 2-6 μm, z tendencjami do miejscowego rozdymania się w drobnokomórkowe struktury pseudoparenchymatyczne. Bazydia średnio 20-40 x 5-10 μm, cylindryczne lub maczugowate, do fazy pełnej dojrzałości wypełnione żółtawą treścią. Najczęściej 1-2 zarodnikowe ale rzadko również 3-4 zarodnikowe. Cylindryczne, hialinowe bazydiole o rozmiarach 5-25 x 5-15 μm. Warstwa subhymenialna pseudoparenchymatyczna, utworzona przez 2-4 rzędy niewielkich, kulistych komórek o średnicy 3-10 μm. Zarodniki za młodu owalne do cytrynokształtnych, grubościenne, wypełnione jedną dużą lub kilkoma mniejszymi kroplami. Zarodniki otoczone szerokimi, grubymi 3-5 fałdami perysporium, widocznymi w zarodnikach ułożonych wertykalnie. W miarę rozwoju perysporium zarodniki przybierają kształty szerokoowalne do niemal kulistych. Za młodu hialinowe, potem bladożółte, wreszcie żółto-brązowe – finalnie czarno-brązowe. Szczyt zarodnika bezbarwny, obły, zaokrąglony czasem płaski 1-3 μm – widoczny tylko w zarodnikach na wczesnych etapach rozwoju. Apiculus wyraźny, gruby, cylindryczny, 2-6 μm. Wielkość dojrzałych zarodników wraz z fałdami perysporium 20-28 x 15-24 μm, średnio 24 x 19 μm, Q = 1,2-1,7, Qm= 1,4. Zaobserwowano rzadkie występowanie, pojedynczych zarodników anormatywnie dużych, przekraczających 35 μm długości i stanowiących >1% masy zarodników.

Szczegóły budowy perydium H.thwaitesii na kolejnych etapach rozwoju
Hymenium H.thwaitesii

SIEDLISKO

 

Hymenogaster thwaitesii preferuje żyzne, humusowe gleby z grubą warstwą ściółki i zwiększoną zawartością węglanu wapnia. Najczęściej znajdowany na glebach o pH w zakresie 7,5-8,5. Mikoryzuje z szeregiem drzew liściastych. W polskich warunkach do najczęstszych należą Quercus, Fagus i Carpinus. Gatunek uznawany za typowy dla średnich położeń górskich ale znany też z siedlisk wyżynnych. Zdecydowanie unika siedlisk narażonych na zbyt silną operację słoneczną. Na polskich stanowiskach znajdowany w miejscach mocno zacienionych i bardzo wilgotnych. Owocniki w nielicznych grupach pojawiają się późnym latem i w zależności od warunków atmosferycznych rosną do późnej jesieni, a nawet zimy.

WYSTĘPOWANIE

 

Hymenogaster thwaitesii jest gatunkiem rzadkim. Znany z pojedynczych stanowisk z nielicznych krajów Europy: Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Czech. Podawany z Ameryki Północnej. W Polsce znaleziony po raz pierwszy w 2011 roku. Na obszarze Polski należy do jednych z najrzadszych gatunków w obrębie rodzaju.

Wyżyna  Śląska – DF33, Grodziec k. Będzina, Sierpień 2011
Wyżyna Śląska – DF02, Psary k. Tarnowskich Gór, Sierpień 2016
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska – DF 66, Babice k. Chrzanowa, Listopad 2020



UWAGI

Grupa owocników

 

Z uwagi na wyraźną obecność żółtych barw w kolorystyce powierzchni owocników oraz gleby, Hymenogaster thwaitesii można pomylić z H. citrinus lub nawet H. mutabilis. Z uwagi na budowę zarodników H. thwaitesii można omyłkowo wziąć za inny gatunek z subsekcji SacculosiH. decorus.